Biologische behandelingen

Elektroconvulsietherapie (ECT) is de oudste somatische behandeling die in de psychiatrie wordt toegepast. Sinds 1938 heeft de behandeling grote veranderingen ondergaan. In deze rubriek is informatie te vinden over vrijwel alle aspecten van ECT. Hiervoor zijn verwijzingen naar websites, boeken, tijdschriften en publicaties opgenomen. Tevens wordt informatie gegeven over de Werkgroep ECT Nederland (WEN) ook in relatie to Europese richtlijnen etc. Daarnaast is de afgelopen jaren de aandacht toegenomen voor nite invasieve hersenstimulatie en met name repetitieve transcraniele magnetstimulatie in de klinisch psychiatrische praktijk. Hier zijn wij begonnen ook info toe te voegen op alle onderdelen

• NICE (National Institute of Clinical Excellence): Guidance on the use of ECT

  Dit zijn de aanbevelingen die in 2003 door NICE ten aanzien van ECT zijn opgesteld.

• ECTAS

  ECTAS staat voor ECT Accreditation Service, een onderdeel van de Royal College of Psychiatry in het Verenigd Koninkrijk. Op deze site zijn de werkwijze en de criteria (standards) te vinden die zijn ontwikkeld voor accreditatie. Er zijn verder links naar competenties voor psychiaters en verpleegkundigen betrokken bij de uitvoering van ECT.  Informatief!

• Dr. Shock

  Walter van den Broek houdt een informatieve site en blog bij, waar naast zijn andere interessen veel over ECT is te vinden. En steeds up-to-date! 

• Stichting hersenstimulatie

  Stichting Hersenstimulatie zorgt voor het bevorderen van wetenschap en klinische toepassingen van niet invasieve hersenstimulatie (NIBS) zoals repetitieve transcraniele magnetstimulatie (rTMS) in Nederland en België.

• Richtlijn Elektroconvulsietherapie

  Link naar  de meest recente Richtlijn Elektroconvulsietherapie van 2021, de officiële richtlijn van de NVvP. 

• Accreditatie voor rTMS behandeling

• ECT-cursus Rijnstate Arnhem

  Al meer dan tien jaar wordt er twee keer per jaar in het Rijnstate Ziekenhuis Arnhem een geaccrediteerde cursus over ECT gegeven. De cursus duurt 1 dag en behandelt theorie en praktijk van ECT.
  Rijnstate is het instituut met de langste ervaring met het toepassen van ECT. In dit instituut worden ook de meeste patiënten van Nederland behandeld.
  Voor informatie bel: 088 005 8934 (secretariaat psychiatrie).

• 0,8 Ampère Geluk

  Deze film van Saskia Gubbels uit 2015 laat zien wat ECT in het leven van patiënten betekent. Het geeft een indrukwekkend en ontroerend beeld van het lijden van mensen met een depressie. Het toont op sobere, maar volstrekt open manier hoe ECT wordt uitgevoerd en hoe patiënten en familie dit ervaren. De film werd gedurende tweeënhalf jaaropgenomen in samenwerking met de psychiatrische staf van Ziekenhuis Rijnstate.

• Electroconvulsive and Neuromodulation Therapies

  Swartz, C.M. Electroconvulsive and Neuromodulation Therapies. Cambridge University Press 2009. ISBN 978-0-521-88388-7.
  Voor diegene die zich nader wil verdiepen. Standaardboekwerk met wetenschappelijke informatie over ECT en andere neuromodulatie therapieen.
  Bestaat uit zes delen:
  I Scientific and experimental bases of electroconvulsive therapy
  II Historical, societal, and geographic perspectives
  III International perspectives
  IV Administrative perspectives
  V The clinical manual
  VI Neuromodulation treatment

• Richtlijn Elektroconvulsietherapie

  Officiele Richtlijn Elektroconvulsietherapie van de NVvP.
   

• Electroconvulsive Therapy Fourth Edition

  Abrams, R. Electroconvulsive Therapy Fourth Edition. Oxford University Press, Oxford 2002. ISBN 0-19-514820-7.
  Dit is alweer de 4de editie. De eerste druk uit 1988 was het eerste boek over de moderne toepassing van elektroconvulsie therapie (ECT). Een uitstekend boek. Goed en leesbaar geschreven en op de praktijk gericht. Het begint met een historisch overzicht van de ontwikkeling van ECT. De verdere indeling van de hoofdstukken is gebaseerd op de toepassing van deze behandeling. De hoofdstukken gaan over de bruikbaarheid, de fysiologische gevolgen van ECT, en de techniek, bijwerkingen en mogelijke werkingsmechanismen van ECT.
  Niet alleen de opzet, maar ook de inhoud verraadt dat de auteur een zeer ervaren clinicus is die geruime tijd deze behandeling heeft toegepast. Een voorbeeld hiervan is dat hij tot nu toe altijd heeft beweerd dat de stimulusdosering bij unilaterale toediening hoog moet zijn wil het even effectief zijn als bij bilaterale elektrodenplaatsing. Deze assumptie is gebaseerd op zijn ervaring. Zijn voorkeur voor deze manier van dosering en toepassing van ECT komt duidelijk naar voren in dit boek en de vorige uitgaven. Inderdaad is inmiddels wetenschappelijk aangetoond dat bij unilaterale elektrodenplaatsing de dosering van de stimulus ruim boven de prikkeldrempel moet zijn, wil het even werkzaam zijn als bilaterale ECT.
  De praktische ervaring komt ook naar voren in de inhoud. Het is hiermee een heel ander boek dan The Practice of Electroconvulsive Therapy, dat vooral over de wetenschappelijke evidentie gaat, meer een naslagwerk is en minder toegankelijk is geschreven dan Abrams' boek.
  Iedere nieuwe editie wordt aangevuld met de recente belangrijke literatuur. Bij het lezen komt regelmatig de interpretatie van de auteur naar voren.
  Aan deze uitgave is een nieuw hoofdstuk over transcraniële magnetische stimulatie (TMS) toegevoegd. Het hoofdstuk geeft een helder overzicht van wat er bekend is over deze nieuwe behandelmethode.
  Het feit dat de auteur een voorstander van deze behandeling is en dit regelmatig op genuanceerde wijze in het werk naar voren brengt, verklaren de leesbaarheid, het enthousiasme en gedetailleerdheid waarmee het geschreven is.

• The Practice of Electroconvulsive Therapy

  Begin 2001 werd deze herziene versie van The Practice of Electroconvulsive Therapy, Recommendations for Treatment, Training and Privileging, uitgebracht. Dit is een Task Force Report van de American Psychiatric Association (APA). Dit is de Amerikaanse richtlijn voor ECT, maar tevens een praktisch handboek voor uitvoerders. 
  
  American Psychiatric Association Committee on Electroconvulsive Therapy, Weiner, R.D., APA, American Psychiatric Association. The Practice of Electroconvulsive Therapy: Recommendations for Treatment, Training, and Privileging (A Task Force Report of the American Psychiatric Association). 2nd Edition. American Psychiatric Press, Washington D.C. 2001. ISBN 0890422060.
   

• The ECT Handbook

  Dit in 2013 uitgekomen handboek onder redactie van Jonathan Waite en Andrew Easton is uitgegeven door The Royal College of Psychiatrists in het Verenigd Koninkrijk. Het is het meest recente engelstalige boek en behandeld systematische alle aspecten van ECT. 

• Leerboek elektroconvulsietherapie

  In 2019 is het Leerboek Elektroconvulsietherapie, het meest recente boek over ECT in het Nederlands verschenen. Aan het boek werkten zo'n 30 deskundigen mee en het werd geredigeerd door Bas Verwey en Jeroen van Waarde. Het bevat 20 hoofdstukken, waar alle aspecten van ECT  aan bod komen. Van basale kennis over elektriciteit en apparatuur tot wetenschappelijke onderbouwing van de indicaties en uitvoering. Klinische voorspellers van uitkomst, somatische en cognitieve effecten. Voorts  maatschappelijke aspecten waaronder de geschiedenis van ECT, kwaliteit, organisatie en veiligheid ,ethische en juridische kaders van de behandeling en voorlichting van patiënten. 

• Brain Stimulation

  Een tijdschrift dat breed wil informeren over verschillende vormen van hersenstimulatie. Naast Journal of ECT het enige dat zich ook richt op ECT. 

• The Journal of ECT

  Het enige tijdschrift dat helemaal aan ECT is gewijd. Bestaat vanaf 1985 en heeft sindsdien meestal de primeur van nieuwe onderzoeksgegevens. Verschijnt 4x per jaar. Deze site geeft de inhoudsopgaven van de nummers van de laatste twee jaar.

• Exciting matters in Electroconvulsive Therapy

  Proefschrift van Jeroen van Waarde met de ondertitel Studies on seizure thresholds.
  Referentie: van Waarde, J.A. Exciting matters in Electroconvulsive Therapy. Studies on seizure thresholds. J.A. van Waarde, Arnhem, 2013. ISBN/EAN 978-90-9027484-3.

• Technische aspecten

  Eeg-monitoring en effect van ECT: artikel van prof. M. Fink en prof. R. Abrams over aspecten van het met ECT opgewekte insult die een relatie hebben met het te verwachten effect; een kennismaking met onderzoeksterrein dat steeds meer boeiende resultaten oplevert en veelbelovend is voor de praktijk.
  Wilt u meer lezen over ECT? Dan vindt u onder Boeken een overzicht van (en links naar) goede boeken op dit gebied.

• Elektroconvulsietherapie effectief en veilig

  Elektroconvulsietherapie effectief en veilig bij 55 patiënten van 56 jaar en ouder met stemmingsstoornissen en somatische comorbiditeit. Eindelijk weer een interessant onderzoek van Nederlandse bodem. J.A. van Waarde en M.L. Stek tonen opnieuw aan dat ECT bij ouderen een zeer waardevol therapeuticum is, waarvan meestal te laat gebruik wordt gemaakt. Verschenen in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, NTvG 2001 145(35); 1693-1697.

• Werkgroep ECT Nederland (WEN)

  In Nederland bestaat sinds 1994 de Werkgroep ECT Nederland (WEN). Deze werkgroep is opgericht door B. Verwey (voorzitter) en W.W. van de Broek (secretaris). De WEN is een werkgroep van de Afdeling Consultatieve en Ziekenhuispsychiatrie van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP).
  Het doel is het uitwisselen van informatie over ECT en daarmee:
  * verbetering van opleiding en uitvoering van ECT,
  * het ontwikkelen van een kwaliteitsbeleid, en
  * het stimuleren van wetenschappelijk onderzoek.
  
  De WEN houdt tweemaal per jaar een bijeenkomst, waarbij als vaste agendapunten behandeld worden:
  * de verwijspatronen (waaronder wachtlijsten),
  * de indicatiestelling, en
  * een casusbespreking.
  Notulen en aankondigingen van vergaderingen van de WEN zijn te vinden op de site van de NVvP. Hiervoor is een login vereist.
  
  Onder auspiciën van de WEN worden regelmatig cursussen over ECT gegeven in het kader van bij- en nascholing. Tevens houdt de WEN zich bezig met kwaliteitsverbetering met het project Registratie en evaluatie.
  Voor ieder die lid wil worden van de WEN stuur Eric van Exel, secretaris, een bericht e.exel@ggzingeest.nl