Psychiatrie en genetica

Genetische databases

Deze rubriek bevat enkele links naar databanken die van pas kunnen komen bij onderzoek op het raakvlak tussen genetica en psychiatrie

  • Software genetische analyses

    De programma's die worden gebruikt om genetische data te analyseren zijn constant in evolutie. Deze site geeft een uitgebreid overzicht van bestaande programma's, met telkens een korte uitleg en een link waar u het betreffende programma kunt downloaden.

  • SchizophreniaGene

    In de rubriek SGene van de website van het Schizophrenia Research Forum worden meta-analyses gepresenteerd van elke gen / genetische variant waarvan associatie studies zijn gepubliceerd. De uitkomsten worden regelmatig bijgewerkt aan de hand van de meest recente studies en de zoekfunctie is is zeer toegankelijk opgezet.

  • USCS Human Genome Browser

    Een genome browser geeft, zoals de naam suggereert, de mogelijkheid om het menselijk genoom te browsen. U kunt o.a. een specifiek gen opzoeken of op een specifieke locatie bekijken welke genen er liggen. De uitgebreide reeks aan "tracks" geven de mogelijkheid om een keur aan aanvullende informatie op te zoeken, zoals bijvoorbeeld de expressie van het gen in het brein of de evolutionaire conservatie van het gen.

  • Autism Chromosome Rearrangement Database

    Een database van The Centre for Applied Genomics, Canada met bekende structurele genomische varianten (bijv deleties, duplicaties, translocaties) die gevonden zijn in autistische patienten. U kunt hier bijvoorbeeld nagaan of een bepaalde genetische variant bij een patient al eerder is beschreven. 

  • Database of Genomic Variants

    Ook een database van The Centre for Applied Genomics, Canada. In deze database vindt u een overzicht van alle beschreven structurele varianten (deleties, duplicaties etc) in gezonde controles.

  • Wat zijn structurele genomische varianten

    Deze site van Tokyo Medical University biedt door middel van kleine clipjes eenvoudige uitleg over structurele genomische variatie.

  • Online Mendelian Inheritance in Man (OMIM)

    Deze online database geeft mooie overzichtsinformatie over genetisch research. U kunt zoeken per ziektebeeld, maar ook per gen of per chromosomale regio. Wanneer u bijvoorbeeld per gen zoekt, krijgt u een samenhangend verhaal over de ontdekking van het gen, de relevante studies met betrekking tot ziektbeelden die met dit gen verband houden, de gekende polymorfismen in het gen, en zo verder. De databank wordt zeer regelmatig bijgewerkt.

  • HAPMAP

    Deze site geeft een up-to-date overzicht van de gekende variatie in het menselijk genoom, nodig voor het opzetten van genetische associatiestudies. In maart 2007 bevatte deze databank 3839354 "single nucleotide polymorphisms" (SNPs). U kunt per gen of per chromosomale regio opzoeken welke SNPs er gekend zijn. Verder kunt u ook bepalen hoe deze SNPs georganiseerd zijn in haplotypes, en welke SNPs essentieel zijn om de verschillende haplotypes die in de populatie voorkomen van elkaar te onderscheiden (zogenaamde haplotype tagging SNPs).

Heeft mijn patiënt een genetische stoornis?

In de afgelopen jaren zijn er twee belangrijke bewegingen gaande; enerzijds een enorme vooruitgang in de technische mogelijkheden om het genetisch materiaal te onderzoeken op afwijkingen, waarbij de kostprijs van de testen steeds minder wordt. Anderzijds worden er steeds meer specifieke genetische varianten gevonden die het risico op diverse psychiatrische aandoeningen substantieel vergroten. Zo is de huidige schatting dat in 10 tot 15% van de autisme patiënten een specifieke genetische oorzaak (of bijdrage) gevonden kan worden.
 
Beide ontwikkelingen maken dat de overweging om een psychiatrische patiënt genetisch te laten testen vaker dan voorheen een plaats kan krijgen in de medische diagnostiek en behandeling in de psychiatrie. Het is wel van belang om bij elke individuele patiënt stil te staan bij de zin en de mogelijke gevolgen van genetisch onderzoek Een voor de hand liggende motivatie kan het aantonen van een oorzaak zijn; ook al heeft dit in veel gevallen geen consequenties voor de behandeling, het kan toch leiden tot belangrijke "ontschuldigende" kennis. Een tweede reden betreft erfelijkheidsvragen; mijn broer heeft schizofrenie, ik heb een kinderwens... Omgekeerd is het belangrijk te realiseren dat resultaten van genetisch onderzoek bij een patiënt onverwacht consequenties kan hebben voor de kinderwens van familieleden, bijvoorbeeld een broer of zus of bij ouders als het gezin nog niet voltooid is. In elk van de genoemde voorbeelden is voorafgaande consultatie bij een klinisch geneticus te overwegen, maar dit laat onverlet dat een gedegen basiskennis van de principes van genetisch testen bij elke clinicus aanwezig moet zijn.
Hoewel het niet het eerste is waar de clinicus aan denkt, bestaat er ook een derde reden. Resultaten van genetisch onderzoek kunnen consequenties hebben voor de behandeling. Als bij een schizofrenie patiënt de 22q11.2 deletie wordt aangetoond is aanvullend onderzoek van o.a. hart, nieren, schildklierfunctie en calcium huishouding aangewezen. Maar het kan zelfs zijn dat de aard van de genetische afwijking een bepalende richting geeft aan de behandeling van de psychiatrische problematiek.
 
Toch is het met de huidige stand van zaken niet zinvol om bij alle psychiatrische patiënten standaard een genetisch onderzoek te verrichten. Net als bij elk andere vorm van aanvullend onderzoek (hersenscan, bloedonderzoek) moet de behandelaar daar zelf een oordeel over vormen, op grond van klinische kennis. De volgende punten kunnen meegenomen worden in de overweging:
1) De a priori kans om een specifieke genetische afwijking te vinden is niet hetzelfde voor alle psychiatrische aandoeningen; bij autisme en schizofrenie is de kans groter dan bij bijvoorbeeld een eenmalige depressieve episode.
2) Co-morbiditeit van aandoeningen zowel in als buiten de hersenen verhoogt de kans op een aantoonbare genetische achtergrond; te denken valt aan zwakbegaafdheid of mentale retardatie, epilepsie en afwijkingen van hart, skelet, huid etc. Echter; afwezigheid van dergelijke co-morbiditeit sluit een aantoonbare genetische oorzaak geenszins uit.
3) Subtiele en minder subtiele morfologische kenmerken kunnen een aanwijzing zijn voor een onderliggend genetisch defect; bijvoorbeeld postuur, opvallende gezichtskenmerken.Een prachtig en compleet overzicht van morfologische kenmerken , inclusief foto's, zijn gepubliceerd door een internationale werkgroep met het doel om fysieke variaties op gestandaardiseerde wijze te beschrijven.
4) Het patroon van de overerving; bijvoorbeeld bij een patiënt met een lage intelligentie en een autisme spectrum stoornis geboren uit hoog opgeleide en sociaal goed functionerende ouders is er mogelijk sprake van een nieuw ("de novo") genetische gebeurtenis. Als dezelfde patiënt kind is van een zwakbegaafde vader en een oom heeft met eenzelfde fenotype suggereert dat de mogelijkheid van een genetische aandoening die op dominante wijze in de familie bestaat. Op dezelfde wijze kan een patroon van aangedane jongens en onaangedane moeders in een familie op de mogelijkheid van een X-gebonden afwijking wijzen.

 

Referenties

Hier vindt u de referenties van enkele boeken en overzichtsartikelen die relevant zijn voor de interface genetica - psychiatrie

 

advertentie
banner Handboek psychiatrie en genetica
S.Claes, J. van Os
Dit boek brengt in ons taalgebied voor het eerst alle actuele ontwikkelingen in de psychiatrische genetica bij elkaar. Lees meer