Het Beroepscompetentieprofiel Ervaringsdeskundigheid omschrijft de belangrijkste (kern)taken en bijbehorende competenties van ervaringsdeskundigen binnen de geestelijke gezondheidszorg (GGZ). Binnen het BCP-E worden drie beroepsniveaus omschreven (mbo3, mbo4 en hbo). Movisie-adviseurs Sonja Liefhebber en Maaike Kluft schreven mee aan het beroepscompetentieprofiel. Zij ontwikkelden de 3 niveaus van beroepsuitoefening van de ervaringsdeskundige.

Steeds meer ervaringsdeskundigen werkzaam

Vanaf 2004 hebben cliëntenbewegingen binnen de GGZ zich hard gemaakt voor de inzet van ervaringsdeskundigen. Vanaf  2009 is ook de brancheorganisatie GGZ Nederland zich gaan inzetten om het ‘herstelconcept’ verder door te voeren. De inzet van ervaringsdeskundigen is daarbij een belangrijke schakel. Binnen het GGZ-werkveld en verslavingszorg zijn sindsdien steeds meer ervaringsdeskundigen werkzaam. Het profiel kan door GGZ-instellingen gebruikt worden om de beroepsmatige  inzet van ervaringsdeskundigen (verder) vorm te geven.

Ook voor W&MD en andere branches van belang

Het pionierswerk in de GGZ heeft inmiddels tal van ervaringen opgeleverd waar ook andere branches zoals welzijn en maatschappelijke dienstverlening en sociale wijkteams hun voordeel mee kunnen doen. Het Beroepscompetentieprofiel Ervaringsdeskundigheid is ook bruikbaar in andere branches om de beroepsmatige inzet van ervaringsdeskundige te stimuleren en te professionaliseren.

Het belang van de beroepsmatige inzet van ervaringsdeskundigen

Ervaringsdeskundigen zetten hun ervaringen in om cliënten te helpen weer te leren leven met hun aandoening. Hierbij staat niet de genezing centraal, maar het weer leren leven als volwaardig burger. Dit proces noemt men het herstelproces. In een herstelproces (her)ontdekken mensen (verloren gewaande) mogelijkheden voor een vervullend leven met of zonder de aandoening. Ervaringsdeskundigen fungeren als rolmodel en doordat zij vergelijkbare ervaringen hebben, is er veel meer sprake van gelijkwaardigheid in de begeleidingsrelatie.  

Ruimte voor herstelproces

Ervaringsdeskundigen maken door hun aanwezigheid `ruimte voor dit herstelproces`. Ze reflecteren op de geboden zorg door terug te geven wat wel en niet werkt als herstelondersteuning. Bovendien helpt hun aanwezigheid om andere professionals in de GGZ anders tegen mensen met een psychiatrische achtergrond aan te kijken: het werkt de-stigmatiserend. Kortom, allemaal zaken die ervaringsdeskundigen de organisatie inbrengen en die de hulpverlening in de richting van herstelondersteunend leiden.

Ervaringsdeskundigen in de organisatie, wat doen ze?

Ervaringsdeskundigen onderscheidt zich van andere hulpverleners doordat zij ervaringskennis hebben en daardoor een voorbeeld  zijn van hoop en empowerment. Ze staan dicht bij de cliënten en kunnen aan de professionals laten zien wat nabijheid in het herstelproces teweeg brengt. Ze hebben begrip van herstel en er vertrouwen in. Zij doen dit alles met respect voor de kwaliteiten van de professional en van de cliënt. Ervaringsdeskundigen functioneren in organisaties naast de reguliere GGZ professionals.

Kerntaken en competenties

In de beroepsmatige inzet van ervaringsdeskundigheid staan drie kerntaken centraal:

1. Ondersteuning bij individuele herstelprocessen;
2. Inrichting van herstelondersteunende zorg;
3. Emancipatoire beïnvloeding van maatschappelijke processen gericht op het tegengaan van stigma(tisering) en het creëren van maatschappelijke kansen.

In het BCP-E worden deze kerntaken en de competenties nader uitgewerkt. Per niveau van beroepsuitoefening liggen er steeds andere accenten. Zo ligt bij een lager niveau van beroepsuitoefening het accent op de individuele ondersteuning en ligt bij het hoge niveau het accent bij emancipatoire beïnvloeding. 

Mini-conferentie Beroepscompetentieprofiel Ervaringsdeskundige

Ter gelegenheid van het aanbieden van dit BCP-E aan de MBO Raad, de Vereniging Hogescholen en het werkveld organiseerde GGZ Nederland, Trimbos-instituut, HEE en Kenniscentrum Phrenos een mini-conferentie. Aan de orde kwamen de aanleiding voor het ontwikkelen van het BCP-E, het belang van dit profiel voor werkgevers en voor het onderwijs, de inhoud van het profiel (op hoofdlijnen) en de wijze waarop het profiel in de praktijk en het onderwijs wordt ingezet. De powerpoints van de presentaties vindt u onderaan dit artikel.

Handreiking voor de inzet van Ervaringsdeskundigheid in de GGZ

Dit BCP-E is mede ontwikkeld vanuit  LIVE (Landelijk steunpunt Inzet Van Ervaringsdeskundigheid in de GGZ). LIVE is een tweejarig project dat uitgevoerd wordt door Kenniscentrum Phrenos en het Trimbos-instituut. LIVE zet zich in om  ervaringsdeskundigheid in de GGZ te onderbouwen en te ondersteunen. In het voorjaar van 2012 is in dat kader al de handreiking voor de inzet van Ervaringsdeskundigen in de GGZ verschenen. Deze handreiking biedt houvast om de inzet van ervaringsdeskundigheid van de grond te krijgen of verder te ontwikkelen, in het beleid en in de praktijk van de GGZ en aanverwante sectoren zoals de verslavingszorg en maatschappelijke opvang.

Evaluatieonderzoek Vernieuwende inzet van ervaringsdeskundigheid

Daarnaast is in 2012 ook het evaluatieonderzoek Vernieuwende inzet van ervaringsdeskundigheid. verschenen. In dit verslag staan de resultaten van een onderzoek onder 18 GGZ-instellingen, waar het afgelopen jaar gewerkt is aan de verbreding en verdieping van ervaringsdeskundigheid en herstel. Informatie over ervaringsdeskundigheid is gebundeld op het kennisplein 'De Ervaringsdeskundige'. Dit kennisplein is gerealiseerd in opdracht van Markieza in samenwerking met het Trimbos-instituut, HEE! en Phrenos (LIVE).